दसैंको किनमेल, आवश्यकताभन्दा धाक–धक्कु

तस्विर सौजन्य :  चुमन बस्नेत 

काठमाडौं, असोज २८ - अहिलेका धेरै सहरबासीले 'दसैं आयो, खाउँला पिउँला...' भन्दै औंला गन्न छाडिसके। सहरमा मात्र होइन, गाउँघरमा पनि पहिलेजस्तो दसैं कुरेर राम्रो लगाउने र मिठो खाने चलन परिवर्तन भइसकेको छ।

धेरै गाउँले युवाले अरब पुगेर वर्षेनी अरब रेमिटेन्स पठाउन थालेपछि राम्रो लाउन र मिठो खान परिवारले दसैं नै कुर्नुपर्दैन। वर्षेनी कामकाजी मध्यमवर्गीयको संख्या बढाइरहेको सहरले दसैंलाई पहिलाजस्तो स्वागत गर्दैन।

सरहदेखि गाउँसम्म दसैंको महत्व कम भएको आभास भए पनि दसैंअघि राजधानीका मुख्य बजार क्षेत्रमा साँझअघि खुट्टा टेकिनसक्नु भिड भइरहेको छ। सार्वजनिक विदा हुने शनिबारका दिनमा बन्द रहने पसल पनि यसबेला खुलेका मात्र छैनन्, ग्राहकले खचिखचाउ छन्।

आवश्यकता र रहर पूरा गर्न दसैं नकुर्ने संस्कृति जसरी विकास हुँदै गएको छ, त्यसैगरी दसैंका बेला देखाउनकै लागि भए पनि 'हेभी सपिङ कल्चर' पनि बढ्दो छ। आवश्यकताभन्दा बढी रहर र रहरभन्दा बढी देखासिकीले 'हेभी सपिङ कल्चर'लाई बढाएको हो।

'खासै किन्नै पर्ने त थिएन, छोराछोरीका लागि किनमेल गर्न आएकी,' खिचापोखरीस्थित महालक्ष्मी कम्प्लेक्समा छोराका लागि टिसर्ट छान्दै गरेकी कलंकीकी दुर्गा पराजुलीले भनिन्, 'अरुले नयाँ लुगा लगाएपछि छोराछोरीले रहर गरिहाल्छन्।' उनको भनाइमा अरुका छोराछोरीलाई बाबुआमाले दसैंमा नयाँ लुगा किनिदिएपछि आफ्नाले नकिनिदिए नरमाइले मान्ने भएकाले किनमेल गर्नैपर्ने अवस्था आएको हो।

आवश्यकता, रहर, बाध्यता वा देखासिकी जुनसुकै कारणले होस्, दसैंका बेला हुने किनमेलमा कमी आएको छैन। ५-७ वर्षअघिको तुलनामा किनमेल गर्ने चलनमा केही कमी आएको महसुस भएपछि दसैंका बेला हुने बिक्रीमा खासै कमी नआएको व्यापारीको अनुभव छ। 

'दसैंमा अरुबेलाभन्दा बिक्री निकै बढ्ने गरेको छ,' मल्टी ब्रान्ड सोरुम जी-सपका प्रोप्राइटर ध्रुवहरि ज्ञवालीले भने, 'अहिले ग्राहकले वर्षभर नै किनमेल गर्छन्, तर दसैंमा भने अलि बढी नै हुन्छ।' उनले रेमिटेन्स आउने क्रम बढेपछि वर्षभर किनमेल गर्ने बढेको बताए।

दसैंमा विदेशबाट आउने, सहरबाट घर जानेलगयातले किनमेल गर्ने संस्कृति बढेको उनले जानकारी दिए। ज्ञवालीका अनुसार दसैंका बेला १५ दिनजति व्यापार करिब ३० प्रतिशतले बढ्ने बताए। व्यापार बढ्ने भएपछि विभिन्न कम्पनीहरुले छुट, उपहारलगायत योजनासमेत ल्याउने गरेका छन्।

ग्राहकले यस्ता छुट र उपहार योजनाको लोभले पनि दसैंमा किनमेल गर्ने गरेका छन्। 'दसैंमा डिस्काउन्ट पाइन्छ, म त त्यसैले तत्काल नचाहिएका सामान पनि किनिराख्छु,' सातदोबाटोकी सरस्वती केसीले भनिन्, 'अरुबेला दसैंको जस्तो छुट दिँदैनन्।' 

न्युरोडको फस्ट उप्स क्लोथिङ स्टोरका बिक्रेता श्रीकृष्ण श्रेष्ठका अनुसार पछिल्ला वर्ष दसैंमा किनमेल गर्नेको संख्या भने घट्दै गएको छ। 'पहिलेजस्तो धेरैले किन्ने चलन चाहिँ कम भएको छ,' उनले भने, 'घटेपनि दसैंमै हो पसलमा बढी भिडभाड हुने।'

दसैंका बेला ग्राहकले क्रय क्षमताअनुसार सपिङ मल, डिपार्टमेन्ट स्टोरदेखि फुटपाथमा समेत किनमेल गर्ने गरेका छन्। 'दसैंका बेला चहलपहल बढ्छ,' न्युरोडको सडक किनारामा व्यापार गर्ने टीकारामा ओझाले भने, 'यसपटक खासै बढेको छैन।' उनले सडक किनारको व्यापार पनि दसैंमा चम्कने गरेको बताए।